Jåhkåmåhkki Girkogilli
Vuosttaš girku, válmmas 1607, huksejuvvui giellasa nala mii lea lulle-davve guvlui otná Jåhkåmåhkis. Leai unna, álkkes dimbbarhuksehus. Bázahusat vuođus gávdnojuvvojedje arkeologalaš roggamis 1930-logus dálá buohcciviesu davvegeažis. Gávdne maid bázahusaid hávddiin girkosaji bálddas. Márkanáittit ja oktasaš viesužat maiddái huksejuvvojedje giellasa mielde. Bázahusat viesso- ja goahtesajiin gávdnojit hembygdguovllus, justte das gos dán beivviid Historjjálaš márkan lea.
Sulli 1690 rájis gitta loahpageahčái 1700-logus girkohearrá leai sajáiduvvon Huhttánii, otná Kvikkjohkii, ovtta kapeallain Jåhkåmåhkis. Ledje gávdnan silbmamálmma Huhttánduoddariin ja ruvdnu ásahii 1660-logu álgogeažis huhttána suddadanuvnnain Huhttánii. Silbmamálbma fievrriduvvui Sareka ja Bádjelánndá gávdnansajiin Huhttánii ja viidáseabbut mearragáddái. Sámit vuojániiguin gohččoduvvojedje dahkat daid váttis ja loses fievrrideamiid. Huhttánis barge soalddáhat soalddátsolda vuostá. Huhttán ii bisttán guhká, ii bálljo 40 jagi, go gávdnamat eai buktán nu stuorra ekonomalaš vuoittu go leai vurdujuvvon, muhto fitnodat dagahii ahte moadde ođđaássit, sáhttobálvalusain, orrohedje Juleveatnogátti mielde Julevus gitta Huhttánii.
Jåhkåmåhki gilli leai guhká dušše girku, báhpaviessu, girkoviesožat ja márkanáittit. 1732 álggahuvvui stáhtalaš skuvla sámemánáide ja fásta álbmoga váras lasihuvvui skuvllameasttir. 1700-logus ássilohku lassánii, sihke sámiiguin ja eará iežat ođđaássiiguin. Boarráseamus girku šattai ila unni ja ođđa girku rahpasii 1753. 1972 diet girku bulii ollásit, muhto moadde jagi maŋŋil huksejuvvui seammalágán go dat boares seamma sadjái ja olggužiin 1700-logu dološ hámi mielde. Lea dat girku mii otne gohčoduvvo boares girkun.
Suohkangirkun Boares girku sajis leai juo Ođđa girku, mii leai válmmas 1888. Girkogilli, dahje ”Plass´n” nugo olbmot gohčodedje báikki ,lea stuorrun vel eanet. Leai stuorra ja čáppa girku, dan áiggi mihttomeriid mielde, ja soabai báikái mii leai šaddame olles suohkana hálldahuslaš guovddáš. Eahpejoavddalaš ja gaskaboddasaš hápmi mii leai leamaš Jåhkåmåhki ásahusa dovdomearka dán rádjái, molsašuvvui dán áiggi ođđaáigasaš gávppotplánan, njulges kvarteraiguin ja njulges rafiiguin. Ođđa girku leai ollásit heivehuvvon dán ruvttáfierpmádatplánii. Boares márkanáittit ja girkoviesožát hádjehuvvojedje dahje sirdojuvvo, dađi mielde go ođđa huksemat ihte.
1943 boazosámit maiddái ožžot luoikat ruđaid iežaset ruovttuid huksema váras, vaikko leai stuorra vuostilvuohta sámefálddiin ja Norrbottena leanastivrras, ja sáhtte hukset bistevaš dálveorohagaid. 1950-logu álgogeažis čađahuvvui doaibma boazodolliid oruhagaide Jåhkåmåhkis. Ráhkadedje erenomáš hábmejuvvon dáluid, mat huksejuvvojedje Lappstadenii. Guovlu gohčoduvvui ovdal Gielas ja das leat leamaš girkoviesožat, mat dalle hádjejuvvojedje.
