Dálvemárkan 1600-logu álgogeažis
Got sáhtii leamaš dálvemárkanis Jåhkåmåhkes 1600-logu álgogeažis? Gallis ledje doppe? Got gárvodedje, maid borre? Makkár giela ságastedje? Ii leat ollu maid diehtit dan áiggis muhto osiid sáhttá lohkat dan áigásaš čállagiin, iežáid šaddat árvidit ja fantiseret.
Čállagis cuoŋománus 1606 muitala gonagas sátta, Daniel Hjort, mákkar dilli leai Jåhkåmåhkes. Dan guovvamánu 11, 12 ja 13 beiviid leai leamaš diggi Jåhkåmåhkes sámiiguin ja birkelaččaiguin Juleva sámeeatnamis. Ledje mearridan ortnega márkan- ja girkogillái. Sáhtti álkit oaidnit ahte gávdnojedje ollu easttagat. Báhppa, hearrá Lars, gii leai namuhuvvon Jåhkåmåhkkái leai oalle skibas, ii máhttán sámigiela ja leai oalle oahppameahtton ”mykitt suag vdi Lärdomen”, ja servodat sávai báhpa gii buorebut sáhtii birget diliin sámeeatnamis. Hearrá Laurentius Olai, oaivvilduvvui buorebut ja namuhuvvui sadjásažžan.
Dimbarat girkohuksemii searvan olbmot lobidedje galget leat sajis beassážiidda ja girku galggai válbmanit geasset. Ledje maid ságastallan goas livčče leat buorre márkan- ja diggeáiggit. Sámit lohke sáhttit boahtit Thomasmessui ja bisánit gitta Kyndelsmessui, nammalassii juovllaid rájis gitta moadde beaivvi guovvamánnui. Fáldi gáibiduvvui boahtit maŋemusat Trettondagen čoaggit vearu ruvdnui. Påvelmeassu, ođđajagi 25 beaivvi, galggai leat friddja birkelaččaide gávppašit sámiiguin, muhto ii suolavuođain (”… icke stielendes …”). Dán gávppašanovdamunnái galge máksit logát oasi tullan ruvdnii.
Maŋŋil Kyndelmeassu sámiin galggai leat friddjavuohta guorrit Jåhkåmåhki girkosaji, muhto Vårfrudagen-beaivvi loahpageažis njukčamánu fertejedje mahccát ruovttoluotta ođđa čoahkkaneapmái mii bistii guokte vahku, dalle galge fas fáldi, báhppa ja birkelaččat gávnnadit singuin). Álggun fáldi galggai oastit meahcceeallegálvvuid ruvnnu dárbbuide ja maŋŋil ožžo birkelaččat gávppašit. Báhppa gohččoduvvui leat nu viššal go beare sáhtii iežas gohččumis ja barggus.
Doallat lágalaš dikki márkanis leai dehálaš bargu fálddis. Juo dan vuosttaš dokumenterejuvvon diggis Jåhkåmåhkes 1606, sihke sámit ja birkelaččat ledje diggeolbmát. Maŋŋil visot diggeolbmot ledje sámit. Diggi meannudii áššiid mat guske báikkálaš olbmuide, áššit nugo vuoigatvuohta guolástanjávrriide, guohtuneatnamiidda ja ekonomalaš riiddut. 1600-logus ovddiduvvui duottarboazodoallu Juleva sámeeatnamis ja duottarčearut ožžot dan guhkkolas hámi maid mii otne dovdat. Vuoigatvuohta guohtuneatnamiidda ja rádjegeassinriiddut šaddet dábáleappot ja dábáleappot áššit diggelanjas.
